Prowadzenie obserwacji po porodzie według metody podwójnego sprawdzenia (angielskiej)

Kategoria: Ciąża Poród Laktacja

14 marzec 2014

Przy karmieniu sztucznym i mieszanym tylko pierwsze 3 tygodnie po porodzie można uważać za niepłodne. W takich sytuacjach zaleca się rozpoczęcie obserwacji w 22 dniu po porodzie.

Karmiąc dziecko wyłącznie piersią (karmienie na żądanie, z przerwami nie dłuższymi niż 4h w dzień i 6h w nocy, bez dokarmiania, dopajania i używania smoczka-uspokajacza) niepłodność utrzymuje się zwykle do czasu wprowadzenia innych pokarmów niż mleko matki. Przy karmieniu naturalnym zalecane jest rozpoczęcie obserwacji po ustaniu odchodów połogowych (5-6 tydzień po porodzie).

Mitem jest, że dopóki się nie krwawi, kobieta jest niepłodna – owulacja może poprzedzić pierwszą miesiączkę (w 50% przypadków).

Zasady obserwacji według metody podwójnego sprawdzenia:

Na początku obserwacji należy ustalić PMN – podstawowy model niepłodności. Polega to na obserwacji przez 10 dni (bez współżycia) śluzu szyjkowego w przedsionku pochwy.

Spotykamy następujące modele PMN:

• „suchy” – brak jakiejkolwiek wydzieliny, odczucie „sucho”;
• ze stałą niezmieniającą się wydzieliną i/lub stałym odczuciem „wilgotno”;
• model mieszany – na przemian dni suche i wilgotne, z wydzieliną i bez.

Okres poporodowy – reguły interpretacji objawów:

Okres poporodowy jest to czas od porodu do wystąpienia pierwszej miesiączki/krwawienia. Pod koniec tego okresu może (lub nie) wystąpić owulacja.

Zmiany śluzu szyjkowego:

• Dzień wystąpienia jakiegokolwiek odchylenia od ustalonego PMN należy traktować jako pierwszy dzień potencjalnej płodności.
• Ostatni dzień obecności jakiegokolwiek śluzu lub odchylenia (zmiany) od ustalonego PMN uznajemy za szczyt objawu śluzu (S).
• Wieczór 4. dnia po szczycie objawu śluzu (S+4) jest końcem okresu potencjalnej płodności, jeżeli zmianie śluzu (wydzieliny) nie towarzyszy wzrost temperatury.
• Dni, w których utrzymuje się ustalony PMN są dniami niepłodności.

Zmiany szyjki macicy

• Ich obserwacja jest bardzo przydatna w okresie poporodowym.
• Jakakolwiek zmiana w położeniu, konsystencji i stopniu rozwarcia szyjki będzie wskazywała na możliwy powrót płodności.

Zmiany temperatury (PTC)

• Jeżeli w okresie poporodowym wystąpi owulacja i towarzyszy jej skok temperatury oraz faza wyższych temperatur, wówczas wskaźniki płodności należy interpretować jak w następnym punkcie – cykle po porodzie.

Zasady współżycia w okresie poporodowym: Jeśli nie planuje się poczęcia, współżycie w fazie niepłodności przedowulacyjnej może być prowadzone codziennie wieczorem, gdy jest odczucie „sucho” i gdy kobieta pewna jest swoich obserwacji. W innych sytuacjach co drugi dzień wieczorem.

Cykle po porodzie – reguły wyznaczania fazy płodności:

Jako pierwszy cykl po porodzie przyjmuje się cykl, w którym po pierwszej miesiączce / krwawieniu wystąpiła owulacja z towarzyszącym jej skokiem temperatury
i faza temperatur wyższych.

CYKL 1-3: W pierwszych 3 cyklach po porodzie faza płodności zaczyna się w 1. dniu cyklu, koniec jej wyznacza się na podstawie:

• PTC – wg reguły typowej + 1 dodatkowy dzień, tzn. 3. dnia temperatury nad linią pokrywającą wieczorem (3. temperatura powinna wykazywać wzrost minimum o 0,2⁰C w stosunku do najwyższej z 6 poprzedzających skok; jeśli nie spełnia tego warunku, czekamy do 4., która nie musi spełniać tego wzrostu, lecz powinna znajdować się  nad linią pokrywającą) plus dodatkowo 1 dzień (a więc będzie to 4. dzień, czasami nawet 5.)
• Objaw śluzu i szyjki – 3. dnia po szczycie śluzu / szyjki wieczorem jest koniec fazy płodności.  Decyduje objaw występujący później.

Od 4. cyklu owulacyjnego korzysta się z reguł typowych metody podwójnego sprawdzenia:

1. Koniec niepłodności przedowulacyjnej wyznacza zmiana śluzu, szyjki macicy lub obliczenia (takie same jak w regułach typowych): 

• Od 4. do 6. cyklu włącznie – pierwsze 5 dni niepłodne, pod warunkiem, że żaden z dotychczasowych cykli nie był krótszy niż 26 dni i kobieta umie rozpoznawać zmiany śluzu (Jeśli zdarzył się cykl krótszy stosujemy zasady obliczeń „najkrótszy cykl minus 21” uzyskując ostatni dzień niepłodności przedowulacyjnej).
• Od 7. do 12. cyklu stosujemy obliczenia: najkrótszy cykl (z dotychczasowych) minus 21.
• Od 13. cyklu – najkrótszy cykl (z ostatnich 12) minus 20. Otrzymujemy w ten sposób ostatni dzień niepłodności przedowulacyjnej.

2. Koniec fazy płodności wyznaczamy wg reguł typowych. Czyli wg. PTC – 3. dzień temperatury nad linią pokrywającą wieczorem, wg. objawu śluzu/szyjki 3. dzień po szczycie śluzu/szyjki wieczorem. Decyduje objaw, który wystąpi najpóźniej.

Uwaga!

• Pierwsze cykle po porodzie mogą być nietypowe, zarówno skrócone jak i wydłużone, ze skróconą fazą temperatur wyższych.
• Faza lutealna jest często bardzo krótka, co spowodowane jest niewydolnością ciałka żółtego
   i niskim poziomem progesteronu.
• Może nie występować zbieżność czasowa głównych objawów płodności (szczyt śluzu, szyjki i skoku temp.)
• Normalizacja występuje zwykle w ciągu 2, 3, czasem 4 i więcej cykli.
• W wyniku przemian hormonalnych w czasie ciąży i laktacji może ulec zmianie przedciążowy model cykliczności – cykle mogą ulec skróceniu lub wydłużeniu, mogą się pojawić cykle regularne (gdy uprzednio nie były regularne).

Literatura:

• Cerańska-Goszczyńska H., Ślizień-Kuczapska E., Kinle M. (red.): Rozpoznawanie płodności. Materiały edukacyjno-dydaktyczne dla nauczycieli NPR, pracowników służby zdrowia oraz zainteresowanych zdrowiem prokreacyjnym, BONAMI, Warszawa 2008
• Ślizień-Kuczapska E.: Czy to prawda, że hormony rządzą laktacją? w: materiały konferencyjne z okazji Światowego Tygodnia Karmienia Piersią, Warszawa 2007
• M. Nehring-Gugulska, M. Żukowska– Rubik, A. Pietkiewicz (red.),  : Karmienie piersią w teorii i praktyce; Kraków: Medycyna Praktyczna, 2012.
• Troszyński M. (red.): Naturalne planowanie rodziny. Podręcznik dla nauczycieli naturalnego planowania rodziny, Bonami, Warszawa 2006
• Troszyński M. (red.): Rozpoznawanie płodności. Materiały edukacyjno-dydaktyczne dla nauczycieli NPR, pracowników służby zdrowia oraz zainteresowanych zdrowiem prokreacyjnym BONAMI, Warszawa 2009

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł