Profil użytkownika naturalnych metod rozpoznawania płodności

Kategoria: Psychologia i socjologia

14 kwiecień 2014

Naturalne metody rozpoznawania płodności (NMRP, ang. Fertility Awareness Methods) stanowią jedną z metod planowania rodziny [1]. Bazują na wiedzy dotyczącej fizjologii cyklu menstruacyjnego kobiety, a polegają na bieżącej obserwacji obiektywnych wskaźników (objawów) płodności m.in. śluzu szyjkowego, spoczynkowej temperatury ciała oraz szyjki macicy, których zmiana umożliwia wyznaczanie okresów płodności i niepłodności na podstawie określonych reguł danej metody. Naturalne Metody Rozpoznawania Płodności mogą być wykorzystywane do zwiększenia prawdopodobieństwa poczęcia dziecka, jak również jego odłożenia. Wyróżniamy dokładne metody naturalne bazujące na obserwacji co najmniej dwóch objawów, a ich wskaźnik Pearl`a waha się 0-0,9 [2], oraz bazujące na obserwacji jednego objawu, gdzie wskaźnik Pearl`a wynosi 0,4-25,4 [3]. Do nowoczesnych NMRP, o niskim wskaźniku Pearl`a, zaliczamy między innymi metodę Rötzera ², angielską (podwójnego sprawdzenia) [4], polską (dr Kramarek) [5], Kipleyów [6] czy Kaplan-Meiera [7]. Do metod jednowskaźnikowych należy metoda Billingsów bazująca na obserwacji śluzu szyjkowego ³, oraz metoda termiczna, która ostatnio jest mocno propagowana dzięki urządzeniom identyfikującym na podstawie mierzonej temperatury ciała okresy płodności i niepłodności [8]. Do naturalnych metod planowania rodziny zalicza się błędnie metodę historyczną Ogino-Knausa, zwaną kalendarzykiem małżeńskim, wykorzystującą długość cykli do prognozowania okresów płodności i niepłodności. Żadne z istniejących w Polsce Stowarzyszeń zajmujących się propagowaniem NMRP nie uczy metody Ogino-Knausa jako metody planowania rodziny z powodu jej wysokiego wskaźnika Pearla. Do metod naturalnych włącza się niesłusznie również stosunek przerywany. Według WHO naturalne metody rozpoznawania płodności powinno się propagować jako tanie i proste w użytkowaniu ¹.

Nie jest znany profil użytkownika nowoczesnych naturalnych metod planowania rodziny. Dane literaturowe opisują jedynie użytkowniczki metod jednowskaźnikowych: Holenderki stosujące urządzenie wyznaczające okresy płodności i niepłodności na podstawie codziennych pomiarów stężenia hormonów w moczu [9] oraz Amerykanki, które zgłosiły się i przeszły kurs metody Creighton Model, która polega na prowadzeniu obserwacji śluzu [10]. W badaniach holenderskich przeprowadzonych na grupie 137 osób wykazano, że użytkowniczka jest osobą wykształconą, stosującą obserwacje wskaźników płodności z powodu braku skutków ubocznych oraz chęci bycia świadomą swojej płodności ⁹. Jedna użytkowniczka na cztery używała urządzenia w celu poczęcia dziecka. W badaniach amerykańskich wykazano, że na kurs zgłosiły się osoby rasy białej, z wyższym wykształceniem, głównie katolicy, będący w formalnych związkach, stosujący w przeszłości metody antykoncepcyjne, głównie doustną tabletkę hormonalną, którym zależało (w 81,8%) na odłożeniu poczęcia w czasie lub bezwzględnie ¹⁰.

Celem przeprowadzonych przez Instytut INER i Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN badań było poznanie profilu użytkownika nowoczesnych NMRP za pomocą anonimowej ankiety umieszczonej w internecie w okresie 07.12.2010 – 23.12.2010 na stronie moje-ankiety.pl. Ankieta została sporządzona w języku polskim. W ankiecie sformułowano 28 pytań, w tym 12 - jednokrotnego i 16 - wielokrotnego wyboru. W ankiecie wzięło udział 463 osoby, 381 kobiet i 82 mężczyzn. W pytaniach jednokrotnego wyboru osoby ankietowane określały płeć, wiek, wykształcenie, miejsce zamieszkania, stan cywilny, liczbę dzieci, wyznanie, stosowaną metodę naturalną, sposób notowania wskaźników płodności, zdeklarowany stopień więzi w związku. Reszta pytań, wielokrotnego wyboru, zgłębiała źródło wiedzy o cyklu i stosowanej metodzie, trudności w uczeniu i stosowaniu NMRP, opinię użytkowników o trudnościach i korzyściach płynących z obserwacji wskaźników płodności, powód stosowania i skuteczność NMRP oraz zdeklarowaną chęć i sposób propagowania NMRP. Zadano również pytania o stosowanie w przeszłości metod antykoncepcyjnych i powodów rezygnacji z niej. Ankietowani mogli dodatkowo przy pytaniach wielokrotnego wyboru umieszczać komentarze.

Na ankietę odpowiedziały kobiety (82%) i mężczyźni (18%), głównie młodzi ludzie (53,9% w wieku 26-35 lat i 16,9% w wieku 15-25) lub w średnim wieku (16,2% w wieku 36-45 i 13,0% powyżej 45 lat), w większości z wyższym wykształceniem (pełne wyższe-82,6%; niepełne wyższe-9,7%; średnie-7,7%; podstawowe-0%), zamieszkujący w przeważającym procencie (46,4%) w dużych miastach powyżej 500tys. mieszkańców, lub w 16,8% w mieście do 500 tys. mieszkańców, w 9,7% w małym mieście do 50tys mieszkańców oraz w 17,1% na wsi. Osoby ankietowane pozostawały w formalnych (88,1%), bądź nieformalnych (2,2%) związkach lub były pannami bądź kawalerami (9,7%) i nie posiadały dzieci (29,8%) bądź posiadały od 1 do 3 i powyżej (rozkład równomierny 1-24,4%, 2-23,1%, 3 i powyżej-22,7%). Osoby ankietowane zdeklarowały, że są praktykującymi (91,3%) bądź niepraktykującymi (6,5%) katolikami bądź osobami innego wyznania (0,5%) lub niewierzącymi (1,7%). Osoby pozostawały według deklaracji w związkach o bardzo silnej (60,6%) bądź silnej (36,7%) więzi. Tylko 2,5% osób określiło, że pozostają w związku o dość słabej, a 0,2% o słabej więzi. Użytkownicy NMRP stosują nowoczesne metody naturalne bazujące na obserwacjach dwóch obiektywnych wskaźników płodności (86,8%), bądź jednym wskaźniku temperaturowym (3,7%) lub śluzowym (7,5%). Użytkownicy prowadzą notatki wskaźników płodności na kartach wydrukowanych (74,6%), lub na kartach elektronicznych znajdujących się w internecie (24,4%). Osoby notujące obserwacje na kartach elektronicznych korzystają z nich ze względu na wygodę (49,1%), gdyż w razie wątpliwości mogą podesłać cykl do analizy nauczycielowi metody (31,8%), prowadzą wszelkie notatki w komputerze, więc i te również (17,9%). Dla 1,2% użytkowników korzystających z kart elektronicznych ważne jest, że notatki robi mąż, i dla niego jest tak wygodnie. Użytkownicy notują wskaźniki płodności na kartach papierowych, gdyż kartkę mogą wziąć ze sobą wszędzie (65,8%), bo mają opory przed umieszczaniem swoich notatek o płodności w internecie (21,5%), lub mają opory przed komputerem (4%). 5,2% kobiet nie robi notatek na kartach, lecz czuje się na tyle pewnie w prowadzonych obserwacjach, że w każdym cyklu na bieżąco określa czas płodności i niepłodności.

Użytkownicy NMRP traktują metody naturalne jako styl życia (68%), i odkładają poczęcie (37,8%) bądź obserwują wskaźniki płodności z powodu chęci poczęcia dziecka (18,8%).

Po raz pierwszy użytkownicy NMRP usłyszeli pozytywną opinię o metodach naturalnych od znajomych, przyjaciół (33%), na kursach przedmałżeńskich (21,6%), w domu rodzinnym (17,7%) w internecie (10,6%) lub z innych źródeł (25,9%) takich jak książki, uczelnia, szkoła czy wyjazdy formacyjne w Kościele Katolickim. Natomiast wiedzę zdobywali na kursach metod rozpoznawania płodności (46,4%), na kursie przedmałżeńskim (32%), bądź w internecie (22,9%), rzadziej od znajomych, przyjaciół (15,3%) czy w domu rodzinnym (8%). 27% osób zdobywało wiedzę o metodach naturalnych z książek oraz na uczelni. Tylko jedna ankietowana osoba dowiedziała się o NMRP od lekarza.

Użytkownicy uważają, że uczenie się metod naturalnych jest dość łatwe (57,9%) bądź łatwe (26,8%), ale dla 1,9% osób jest bardzo trudne, a dla 16% trudne. Stosowanie NMRP według większości ankietowanych osób jest dość łatwe (49%) lub łatwe (22,7%), natomiast dla 27% jest dość trudne, bądź dla 2,8% osób bardzo trudne. Stopień trudności korzystania z obserwacji wskaźników płodności do planowania rodziny zależy od doświadczenia (59%), współpracy ze współmałżonkiem (46,4%), od wiedzy teoretycznej zdobytej na kursie (36,7%), od czasu obserwowania się (36,5%) bądź sytuacji życiowej (34,3%). U 25,1% ankietowanych stopnień trudności stosowania NMRP zależy od potrzeb i napięć seksualnych. Osoby ankietowane w komentarzach zwracają uwagę, że trudność stosowania metod naturalnych zależy również od stanu zdrowia kobiety, nieregularności cykli, i momentu w życiu rodziny (najtrudniejszym okresem jest czas po porodzie) (4,3%). Według osób ankietowanych obserwacja wskaźników płodności i wykorzystanie jej jako metody planowania rodziny jest skuteczne 88,6 %, nieszkodliwe 47,1%, natomiast 0,9% użytkowników uważa NMRP za nieskuteczne, a 0% za szkodliwe. Użytkownicy cenią sobie korzystanie z NMRP ponieważ jest monitorowane zdrowie kobiety (84,2%), wiadomo w jakiej kobieta jest fazie cyklu (75,4%), za prokreację odpowiedzialni są kobieta i mężczyzna (60,7%). Dla 50,5% ankietowanych NMRP przyczyniają się do pogłębiania więzi, dla 40,8% prowokują do rozmów o intymności w małżeństwie, dla 37,6% nie mija atrakcyjność pożycia. Dla 19% użytkowników NMRP dają szansę do rozmów z dziećmi na tematy intymności.

Wśród ankietowanych osób 66,7% przeszło minimum 8-godzinny kurs NMRP polegający na pozyskaniu wiedzy o fizjologii płodności kobiety i mężczyzny i analizie kart, który 55,9% osób dał wiedzę o płodności, 49% większą samoświadomość, 44,9% pewność w analizie kart , 36,9% pewność, że NMRP mają określone reguły. Dla 21,4% osób kurs dał poczucie pewniejszego planowania kolejnych dzieci, a w 13,2% osób przyczynił się do poczęcia dzieci wśród par z obniżoną płodnością. Tylko dla 0,9% uczestników, kurs nic nie dał. Przyczyną nie korzystania z kursów NMRP była wystarczająca wiedza zdobyta w książkach (43,4%), bądź przekonanie o posiadaniu wystarczającej wiedzy (27%), lub możliwości swobodnego skonsultowania wątpliwości z nauczycielem metody (21,7%). 2,2% osób nie korzystało z kursów, gdyż czułaby się skrępowana rozmawiać na temat płodności w grupie. 44,1% respondentów nie uczestniczyło w kursie, bo w miejscu zamieszkania nie były takie organizowane bądź były za drogie lub uczestniczyło wyłącznie w konsultacjach w poradni rodzinnej w ramach kursu przedmałżeńskiego. Z kursów internetowych korzystało 19% ankietowanych, bo tak było dla nich wygodnie (60,8%), bo w miejscu zamieszkania nie odbywały się takie kursy (23%), lub małe dzieci utrudniały uczestnictwo w kursach stacjonarnych (16,2%).

Wśród przebadanych 26,6% osób stosowało w przeszłości metody antykoncepcyjne jako metody planowania rodziny. W pytaniu wielokrotnego wyboru o przyczyny rezygnacji z antykoncepcji osoby ankietowane zaznaczyły powody religijne (63,9%), szkodliwość dla zdrowia (51,6%), odczucie negatywnych skutków psychicznych (45,1%) oraz fakt, że antykoncepcja jest nienaturalna (42,6%), natomiast dla niewielkiej grupy respondentów były decydujące również: utrata pożycia w związku (6,6%), trudność w stosowaniu (4,1%), nieskuteczność (3,3%), poczucie wykorzystania przez współmałżonka (2,5%).

Użytkownicy NMRP w 81,2% propagują metody naturalne i uważają, że powinno się więcej mówić pozytywnie we wszelkich dostępnych środkach masowego przekazu, w telewizji, internecie, czasopismach, w szkole czy kościele. Tylko dwie osoby ankietowane są przeciwne propagowaniu NMRP. Osoby ankietowane uważają, że o metodach naturalnych powinno się mówić przede wszystkich w środowisku medycznym, które ma nieprawdziwy obraz o NMRP i ich użytkownikach.

Wstępne badania przeprowadzone przy użyciu anonimowej ankiety umieszczonej przez 17 dni w internecie, na grupie 463 osób pokazały, że osoby ankietowane w większości są młodymi, wykształconymi kobietami z dużych miast. Użytkowniczki NMRP pozostają w formalnych związkach, nie posiadają lub posiadają od jednego do trójki i powyżej dzieci, deklarują, że są praktykującymi katoliczkami, i pozostają w związkach o silnej bądź bardzo silnej więzi. Stosują dokładne metody rozpoznawania płodności o niskim wskaźniku Pearl`a, a notatki prowadzą na wydrukowanych kartach. Użytkowniczki traktują obserwację wskaźników płodności raczej jako styl życia, a nie stosują jej li tylko jako metodę planowania rodziny. Pierwszy pozytywny przekaz o NMRP osoby ankietowane otrzymały od znajomych, na kursach przedmałżeńskich i w domu rodzinnym, natomiast wiedzę głównie zdobywały na kursach NMRP bądź kursach przedmałżeńskich. Tylko jedna osoba otrzymała rzetelną wiedzę o NMRP od lekarza. Według użytkowniczek uczenie się i stosowanie metod naturalnych jest łatwe bądź dość łatwe, a stopień trudności zależy od doświadczenia w prowadzonych obserwacjach, wiedzy teoretycznej zdobytej na kursie, czasu obserwowania się bądź sytuacji życiowej (tzn. przewlekła choroba, bądź okres po porodzie). Użytkowniczki NMRP są przekonane o skuteczności metod naturalnych i ich nieszkodliwości, a cenią sobie prowadzenie obserwacji wskaźników płodności z powodu monitorowania swojego zdrowia, świadomości faz cyklu oraz faktu, że za prokreację odpowiedzialna jest kobieta i mężczyzna. Prawie połowa ankietowanych uważa, że NMRP przyczyniają się do pogłębiania więzi w ich związku, prowokują do rozmów o intymności w małżeństwie oraz powodują, że nie mija atrakcyjność pożycia. Dla części użytkowników NMRP dają szansę do rozmów z dziećmi na tematy intymności. Większość ankietowanych pogłębiało wiedzę o metodach naturalnych na minimum ośmiogodzinnych kursach, które zapewniły przekazanie informacji o fizjologii płodności kobiety i mężczyzny, dały większą samoświadomość, pewność w analizie kart i określonych regułach metody. Część z osób prowadzących obserwacje wskaźników płodności stosowało w przeszłości metody antykoncepcyjne jako metody planowania rodziny. Rezygnowano z antykoncepcji w równym stopniu z powodów religijnych jaki i odczucia negatywnych skutków psychicznych czy nienaturalności antykoncepcji. Powodem podjęcia decyzji o zmianie metody planowania rodziny na naturalną nie było odczucie utraty pożycia w związku, nieskuteczność, trudności w stosowaniu antykoncepcji czy poczucie wykorzystania przez współmałżonka.

Użytkownicy NMRP propagują metody naturalne i uważają, że powinno się o nich mówić we wszelkich środkach masowego przekazu oraz należałoby ich rzetelnie uczyć w szkołach medycznych.

Obecnie stowarzyszenia promujące NMRP w Polsce i na świecie, takie jak Instytut Naturalnego Planowania Rodziny według metody Profesora J. Rötzera, Stowarzyszenie Nauczycieli Naturalnego Planowania Rodziny, Liga Małżeństwo Małżeństwu, Towarzystwo Odpowiedzialnego Rodzicielstwa, Stowarzyszenie Miłość i Odpowiedzialność, prowadzą działania, w ramach których przekazywana jest rzetelna wiedza o fizjologii płodności kobiety i mężczyzny oraz regułach wyznaczania okresów płodności i niepłodności. Organizowane są również warsztaty analizy kart cykli by wprowadzić potencjalnych użytkowników w możliwość wykorzystania metod naturalnych jako narzędzia do odpowiedzialnego planowania potomstwa. Metody naturalne to nie kalendarzyk małżeński, który polegał na obliczeniach okresów płodności i niepłodności według historycznej już metody Ogino i Knausa wprowadzonej w latach trzydziestych XX wieku, lecz to bieżąca obserwacja wskaźników płodności, z których wynika w jakiej fazie cyklu znajduje się kobieta. Obserwacje objawów płodności umożliwiają świadomość kobiet o swojej płodności oraz rozumienie, co dzieje się w jej organizmie. Nieprawdziwe opinie na temat NMRP oraz ich użytkownikach mogą wynikać z braku profesjonalnych kursów nowoczesnych metod naturalnych w programie nauczania placówek medycznych oraz błędów merytorycznych zawartych w podręcznikach ginekologicznych polegających głównie na nazywaniu metodami naturalnymi wszystkich metod zapobiegania ciąży poza antykoncepcją chemiczną, barierową, hormonalną i przedstawiania dla nich wspólnego wskaźnika Pearl`a. Dodatkowo ugruntowało się przekonanie, że są to metody dla kobiet wyłącznie o regularnych cyklach i prowadzących higieniczny tryb życia Jednymi z przyczyn błędnych opinii o metodach naturalnych jest niewystarczająca promocja NMRP prowadzona przez w/w stowarzyszenia oraz błędne przekonanie, że Kościół Katolicki proponuje metodę naturalną z założenia nieskuteczną, ponieważ promuje wielodzietność.

Naturalne metody rozpoznawania płodności są ciekawą propozycją dla par, które stają przed wyborem metody planowania poczęcia, dlatego rzetelne informacje o NMRP powinni uzyskać od lekarza pierwszego kontaktu lub ginekologa.

• Następny artykuł