Mechanizmy działania antykoncepcji doraźnej

Kategoria: Antykoncepcja po stosunku

31 marzec 2014

1. Metoda Yuzpe (do 72h po) może hamować lub opóźniać owulację po podaniu w pierwszej połowie cyklu (przed owulacją). Inne mechanizmy jej działania to: wpływ na czynności ciałka żółtego, gęstość śluzu, transport spermy, komórkę jajową lub embrion, a także bezpośrednie hamowanie zapłodnienia¹.

Nie wszystkie te działania zostały potwierdzone klinicznie, lecz badania statystyczne skuteczności tej metody wskazują, że muszą działać dodatkowe mechanizmy poza wpływem na owulację². Część badań wykazuje zmiany biochemiczne w endometrium, chociaż są też takie, które nie potwierdzają takiego działania³. Nie można jednak wykluczyć, że wpływ na endometrium może odgrywać wtórną rolę w mechanizmie działania tego typu antykoncepcji⁴.

2. Lewonorgestrel w dużej dawce, przyjmowany jest jeden raz po 1,5 g lub 2 razy po 0,75 g co 12 h.

Główny mechanizm działania: podaje się opóźnienie owulacji, (przypadku dojrzałego pęcherzyka jajnikowego efekt ten jest niewielki⁵). Autorzy podręczników do ginekologii i farmakologii donoszą, że mogą działać także inne mechanizmy⁶. Zaznaczają wpływ tego produktu na perystaltykę jajowodów⁷, a tym samym na transport embrionu do macicy⁸, a także wskazują na zaburzenie działania ciałka żółtego podtrzymującego wczesną ciążę ⁹. Odnośnie do bezpośredniego wpływu na właściwości endometrium zdania są podzielone^10,11,12,13. W żadnym badaniu jednak nie wykluczono takiej możliwości. Amerykańska Agencja Leków (FDA) podaje, że przypuszcza się, że preparat ten zapobiega owulacji i zapłodnieniu (poprzez wpływ na jajowodowy transport spermy i/lub komórki jajowej) oraz dodatkowo może hamować implantację (poprzez zmiany w endometrium)¹⁴.

Podjęto próbę oszacowania skuteczności tego produktu przy założeniu, że działanie lewonorgestrelu w antykoncepcji doraźnej polega jedynie na niedopuszczeniu do zapłodnienia. Jeśli zostałby on podany przed owulacją niezwłocznie po stosunku, to jego skuteczność powinna wynosić 90%, a po podaniu po 72 h jedynie 16%. Jeśli przyjmie się, że zaburza owulację, jego skuteczność powinna wynosić 49% przy podaniu niezwłocznym i tylko 8% po podaniu po 72 h. Tę rozbieżność od deklarowanej skuteczności (do 84% do 72 h) tłumaczy się tym, że albo skuteczność kliniczna jest dużo mniejsza od podanej, albo że działają inne mechanizmy poowulacyjne (transport jajowodowy, wpływ na implantację)¹⁵. Inni wyliczają, że 5 tabletek na 100 może zadziałać przeciwzagnieżdżeniowo¹⁶. Niektórzy autorzy sugerują możliwość wydłużenia stosowania lewonorgestrelu do 120 h po stosunku ¹⁷. Według niektórych autorów wyraźna zależność skuteczności od czasu podania liczonego od stosunku (najwyższa do 24 h po stosunku¹⁸) pozwala sądzić, że jest mało prawdopodobny mechanizm związany z zaburzeniem procesu implantacji przy zastosowaniu lewonorgestrelu. Jeśli ta forma antykoncepcji hamowałaby implantację, to zwłoka w podaniu tego środka nie zmniejszałaby skuteczności, o ile byłby on podany przed implantacją¹⁹. Ten sam autor uważa jednak, że powinno się informować kobiety o tym, że preparat ten działa głównie przez opóźnienie owulacji, a czasami może zahamować implantację zarodka w macicy²⁰. Preparat ten nie działa po zakończonej implantacji²¹.

3. Uliprystal (30 mg) stosuje się w jednorazowej dawce do 120 h po stosunku- podaje się, że główny mechanizm jego działania polega na blokowaniu i hamowaniu owulacji, nawet gdy wystąpi nagłe zwiększenie stężenia LH²². Uważa się, że uliprystal dużo skuteczniej hamuje owulację niż lewonorgestrel, podany 48 h przed owulacją hamuje 60% cykli, lewonorgestrel natomiast tylko 12%²³. Nie można wykluczyć jego wpływu na implantację, gdyż poprzez blokowanie receptorów progesteronowych w macicy sprawia, że nie są syntetyzowane proteiny konieczne do rozpoczęcia i podtrzymania ciąży²⁴, zwłaszcza gdy produkt ten zostanie podany 72–120 h po stosunku²⁵. 10–100 mg uliprystanu, podane w fazie poowulacyjnego wzrostu endometrium może zredukować jego grubość, opóźnić dojrzewanie histologiczne, zahamować zależne od progesteronu zmiany w endometrium²⁶. Uliprystal ma taki sam mechanizm działania, jak mifepryston (pigułka aborcyjna RU486), którego działanie antyimplantacyjne zostało udowodnione w wielu badaniach²⁷. Zablokowanie receptorów progesteronowych może uniemożliwić zagnieżdżenie blastocysty poprzez wpływ na czynność ciałka żółtego, na funkcje wydzielnicze błony śluzowej macicy i na środowisko wewnątrz jajowodów. W miejscu implantacji zarodka fibroblasty endometrium ulegają morfologicznym i biochemicznym przemianom, formułując tkankę doczesnową, która odpowiada za ochronę i odżywianie zagnieżdżającego się zarodka. Obok gonadotropiny wydzielanej przez zarodek głównym czynnikiem odpowiadającym za opisany proces jest progesteron²⁸. Zahamowanie jego działania w tym stadium może zahamować proces implantacji.

Z pewnością większe jest prawdopodobieństwo, że działanie po zapłodnieniu wystąpi w przypadku zastosowania uliprystalu niż lewonorgestrelu. W przypadku uliprystalu bardziej prawdopodobne jest wystąpienie tego mechanizmu, jeśli preparat zostanie podany po owulacji (i jeśli doszło do zapłodnienia).

4. Wkładki domaciczne zawierające miedź- do 5 dni po owulacji - proszę spojrzeć TUTAJ

1 J. Trussell, E. G. Raymond, Emergency Contraception: A last chance…[Online].

2 J. Trussell, E. D. Raymond, Statistical evidence concerning in the mechanism of action of

the Yuzpe regimen of emergency contraception, „Obstetrics and Gynecology” 1999, t. 93, s. 872.

3 J. Trussell, E. G. Raymond, Emergency Contraception: A last chance…[Online].

4 J. Trussell, Ch. Ellertson, L. Dortlinger, Effectivenes of the Yuzpe regimen of emergency

contraception by cycle day of intercourse: implications for mechanism of action, „Contraception”

2003, t. 67, s. 170.

5 M. Obara, Z. Słomko, Metody planowania rodziny…, s. 616. G. Noe, H. B. Croxatto,

A. M. Salvatierra et al., Contraceptive efficacy of emergency contraception with levonorgestrel

given before or after ovulation, „Contraception” 2010, t. 81, s. 418. N. Novikova, E. Weisberg,

F. Z. Stanczyk, et. al., Effectiveness of levonorgestrel emergency contraception givven before or after

ovulation – a pilot study, „Contraception” 2007, t. 75, s. 116.

6 D. R. Mishell, Family Planning…, s. 307.

7 Contraception, [w:] G. F. Cunningham (red.), Williams obstetrics…, s. 746.

8 D. Loose, G. Stancel, Estrogeny i progestageny, tłum. A. Marciniak, [w:] Farmakologia

Goodmana & Gilmana, Lublin 2007, t. 2, s. 1680.

9 R. T. Burkman, K. L. Dardano, P. E. Bailey-Sarnell, Antykoncepacja…, s. 872. D. Loose,

G. Stancel, Estrogeny i progestageny…, s. 1680.

10 Contraception, [w:] G. F. Cunningham (red.), Williams obstetrics…, s. 746. L. Pawelczyk,

B. Banaszewska, Regulacja urodzeń…, s. 955.

11 A. F. Glasier, Fertility control…, s. 440.

12 M. Obara, Z. Słomko, Metody planowania rodziny…, s. 616. A. F. Glasier, Fertility control…,

s. 441.

13 C. X. Meng, K. L. Andersson, U. Bentin-Ley et al., Effect of levonorgestrel and mifepristone

on endometrial receptivity markers in a three dimensional human endomentrial

cell culture model, „Fertility and Sterility” 2009, t. 91, s. 256–264. K. Gemzell-Danielsson,

Mechanism of action of emergency contraception, „Contraception” 2010, t. 82, s. 404.

14 View the label approved on 07/10/2009 for PLAN B ONE-STEP, NDA no. 021998,

Food and Drug Administration, [Online] 2009, http://www. accessdata. fda. gov/drugsatfda_

docs/label/2009/021998lbl. pdf.

15 R. T. Mikolajczyk, J. B. Stanford, Levonorgestrel emergency contraception: a joint analysis

of effectiveness and mechanism of action, „Fertility and Sterility” 2007, t. 88, s. 568.

16 W. Rella, Neue Erkenntnisse über die Wirkungsweise der „Pille danach”, „Imago Hominis”

2008, T. 15, s. 127.

17 R. T. Burkman, K. L. Dardano, P. E. Bailey-Sarnell, Antykoncepcja…, s. 872. P. G. Stubblefield,

Planowanie rodziny…, s. 311.

18 G. Piaggio, N. Kapp, H. Hertzen, Effect on pregnancy rates of the day in the administration

of levonorgestrel for emergency contraception: a combined analysis of four WHO trials, „Contraception”

2011, T. 84, s. 35–39.

19 J. Trussell, E. G. Raymond, Emergency Contraception: A last chance…[Online].

20 Ibidem.

21 D. Loose, G. Stancel, Estrogeny i progestageny…, s. 1680.

22  Charakterystyka Produktu Leczniczego, Ellaone. European Medicines Agency. [Online]

2010, http://www. ema. europa. eu/docs/pl_PL/document_library/EPAR_ _Product_Information/

human/001027/WC500023670. pdf. P. Fine, Ulipristal acetate taken 48–120 hours

after intercourse for emergency contraception, „Obstetrics and Gynecology” 2010, t. 115, s. 257.

CHMP Assessment Report for Ellaone, European Medicines Agency, [Online] 2009, http://

www. ema. europa. eu/docs/en_GB/document_library/EPAR_-_Public_assessment_report/

human/001027/WC500023673. pdf.

23A. F. Glasier, S. T. Cameron, P. M. Fine et al., Ulipristal acetate versus levonorgestrel

for emergency contraception: a randomised non-inferiority trial and meta-analysis, „The

Lancet” 2010, t. 375, s. 560.

24 CHMP Assessment Report for Ellaone. . . [Online].

25  G. Benagiano, H. Hertzen, Towards more effective emergency contraceptions? „The Lancet”

2010, t. 375, s. 528.

26 G. Benagiano, H. Hertzen, Towards more effective emergency contraceptions?. . ., s. 527.

P. Stratton, E. D. Levens, B. Hartog et al., Endomentrial effects of a single early luteal dose of the

selective progesterone receptor modulator CDB-2914, „Fertility and Sterility” 2010, t. 93, s. 2039.

27 C. X. Meng, K. L. Andersson, U. Bentin-Ley et al., Effect of levonorgestrel and mifepristone…,

s. 261. P. G. Lalitkumar, S. Lalitkumar, C. X. Meng et al., Mifepristone, but not

levonorgestrel, inhibits human blastocyst attachment to an in vitro endometrial three-dimensional

cell culture model, „Human Reproductive” 2007, t. 22, s. 3031.

28 M. Szmidt, P. Sysa, B. Bartyzel et al., Gonadotropina kosmówkowa jako kluczowy

czynnik regulujący implantację zarodka, „Ginekologia Polska” 2008, t. 79, s. 692